Tarihi Edirne Evleri, Direkli Yaz Odaları

Eski Edirne evlerinde “Direkli Yaz Odaları” olarak tanımlanan odalar, evlerin yazlık misafir odalarıdır . Bunlar genellikle büyük evlerin bahçelerinde ayrı bir oda şeklinde ya da duvarlarından birisi kışlık misafir odasına bitişik, diğer duvarları ise direklere dayalı olarak inşa edilir. Ayrıca, birisi odaların önündeki sofaya, diğeri ise bahçe tarafına bakmak üzere, iki yönü direkli olan ve üçüncü yüzü kapalı olan şekli de vardır.¹

Edirne evlerindeki direkli yaz odalarına Edirne Sarayı’nın Kum Kasrındaki, “Havuzlu Divanhane” model olmuştur. Dr. Rıfat Osman Bey, bu yazlık divanhaneleri bizzat görmüştür.

Yazlık odanın dört tarafında yerden 15cm yükseklikte ve 60-70cm genişliğinde tahtadan yapılmış yerli sedirler bulunur ki, halk bunlara minderlik³ der. Odanın sofaya bakan yönünde ise 100cm genişliğinde bir kapı yeri bulunmaktadır.

Yazlık odaların direkleri ahşaptan yapılmış olup, her birinin zarif başlıkları tahtadan özenle işlenmiştir.

Büyüklerin ve zenginlerin evlerinde, genellikle bu yazlık odaların ortasında havuzlar yer alır. Ayrıca, bu odaların tavanları süslü bir tasarıma sahiptir.

Fıskiyeden fışkıran suların mermerliği ıslatmaktan korumak için, teknelerin altına, bir misli büyük olacak şekilde, kenarları 5-6 cm yüksekliğinde ikinci bir mermer tekne yerleştirilir. Buna "denizlik" veya Edirne’de "damlalık" denir. Genellikle, içinde meyve bulunan kâse ve tabaklar da denizliklere konulur.⁴.

Bu odalar, bahçe ile çevrili olduklarından duvarlarının kenarlarına dikilen yaseminler, güller ve hanımelleri direklere sarılarak yükselirler.

Kum Kasrı

Kum Kasrı, Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılmıştır. Bu kasrın kuzeye bakan yüzünde “havuzlu mermerlik” denilen tabanı mermer döşeli, geniş bir divanhanesi vardır. Bu mermerliğin ortasında, bir havuz olup, ortasındaki mermer sütuna fıskiyeler konulmuştur⁸.

Edirne Konaklarına bir örnek,
1912’de yanan Vezir Konağı:

Hangi Vezire ait olduğu bilinmeyen bu konak, Edirne’nin en tanınmış semti olan Kaleiçi’nde olup, 1912 yılında çıkan bir yangında yanmıştır. Dr. Rıfat Osman Bey tarafından çizilen bu proje 1910 yılına aittir.

1- Harem Dairesi’nin kısmının sokak kapısı, 2- Zemini mermer döşeli avlu, 3-4-5-Hizmetçilere ait odalar, 6- Uşak odası ve zeminlikte kalmış bir oda,
7- Soyunma Odası, 8- Hamam, 9- Ocaklı yemek odası, 10- Adı geçen odanın dolap içinde muhafaza ocağı, 11- Yemek odasından geçilen kiler, 12- Havuzlu Sofa, 13- Bahçe kapısı (misafirlerin kabul edildiği özel kapı) 14- Bahçe kapısı (erkek hizmetlilere ait), 15- Birinci kata ait merdiven, 16- Havuzlu sofadaki havuzun fazla suları ile dolan bahçe havuzu.

1- Mermerliğe bakan yüzü direkli sofa, 2- Sokak kapısına bakan kafeslik, 3-Kış odası, “oda da büyük sedirler ve ocak bulunuyor idi.”, 4-5 Diğer odalar ve 6- İkinci kat merdiveni. 7- Kahve odası (hizmetçi odası) . 8- Şahnişinli oda “hanımların misafir kabul ettikleri odalar”

1- Sofa, 2- Camlı oda, 3- Ocaklı oda, 4-5 Yazlık oda, 6- Tuvalet, 7- Abdeshane, 8- Sandık odası (depo), 9- Merdiven

Kaynaklar

1. Tosyavizade Dr.Rıfat Osman; “Edirne Abideleri”,Milli Mecmua, Yıl:3, C:6, No:71,10 Ekim 1926 s:1147-1149,
2. Kazancıgil R, Gökçe N, Tosyavizade Dr.,”Edirne Abideleri Edirne’de Türk Evleri-I”, Rıfat Osman’ın Kaleminden Edirne, Edirne,2013,s:26-29
3. Dr.Rıfat Osman’a göre, Edirne Evleri ve Konakları, Sunan; Ord.Prof.Dr.A.Süheyl Ünver, İstanbul,1983
4. Tosyavizade Dr.Rıfat Osman,Edirne Tarihi
5. Dr.Rıfat Osman, Edirne Sarayı, Yayınlayan,Ord.Prof.Dr.Süheyl Ünver,Ankara,1957,s:180

Notlar