14 Mart Tıp Bayramı

Bugün her yıl coşku ve saygıyla kutladığımız Tıp Bayramı’nın kökleri, modern tıp eğitiminin temellerinin atıldığı 14 Mart 1827 tarihine uzanır. ¹

14 Mart 1827 , İstanbul’da, Şehzadebaşı’ndaki Tulumbacıbaşı Konağı’nda “Tıphane ve Cerrahhane-i Amire” açıldı. Bu okulun açılmasındaki amaç; Sultan II. Mahmud’un kurduğu modern ordunun sağlık ihtiyaçlarını karşılayacak sağlık personelini yetiştirmekti. Okulun açılmasıyla birlikte, tıp alanında modernleşme süreci başlatılmış, yeni kanun ve yönetmelikler yürürlüğe girmiştir².

Tıp Bayramı, ilk kez 14 Mart 1919’da, I. Dünya Savaşı'nın ardından İstanbul’un işgal edilmesine karşı Mekteb-i Tıbbiye öğrencilerinin gösterdiği bir tepki olarak kutlandı³. 1921’de ikinci kez kutlanan Tıp Bayramı, 1935’ten sonra geleneksel hale geldi.

1929 yılında, Bursa’daki Yıldırım Darüşşifası’nda ilk Türkçe tıp derslerinin başladığı tarih olan 12 Mayıs, bir süre Tıp Bayramı olarak kabul edilerek kutlandı.

Tosyavizade Dr. Rıfat Osman Bey, Dr. A. Süheyl Ünver’e Edirne’den yazdığı 8 Temmuz 1931 tarihli mektubunda bu konu hakkındaki düşüncelerini şöyle ifade eder:

“Tıbbiyeliler Bayramı için bir dönüm noktası tarihi belirlemek gerekliydi. Ancak bunu Bursa’dan mı, Kayseri’den mi alacağız? Ya da daha esaslı bir Türk tıp tarihi kaynağına mı başvuracağız? Hareket noktası ne olmalıydı?...

Bursa’dan yola çıkılmış, Bursalı asker hekimlerden Osman Şevki Bey, kıymetli görüşlere sahip bir zattır. Ben Osman Bey’e, Sultan II. Mahmud’un açtığı mektebin kuruluş tarihini (14 Mart) tavsiye etmiştim.

Ben farklı düşünmekteyim. Zira, tıp tahsilinin Doğu’da eskiliği bilinmektedir. Hatta Doğu kavimleri, felsefe, rasat (gözlem) ve tıp biliminde ileri gitmeleriyle tanınır. Kaldı ki, en verimli adım o dönemde atıldıysa, 14 Mart’ı hareket noktası olarak almak, benim için de bir arzu olmuştur.”

Dr. Rıfat Osman Bey, Ord. Prof. A. Süheyl Ünver’e yazdığı bu mektubunda, 14 Mart’ın Tıp Bayramı olarak kutlanmasını önermektedir.

1929–1937 yılları arasında Tıp Bayramı 12 Mayıs’ta kutlanmış; ancak zamanla bu uygulamadan vazgeçilmiş ve 14 Mart, Tıp Bayramı olarak benimsenmiştir. Dr. Rıfat Osman Bey, 1933 yılında hayatını kaybettiği için bu arzusunun gerçekleştiğini görememiştir.

1940 yılında, Tıp Bayramı; II. Dünya Savaşı’nın karanlık günlerinde ve 27 Aralık 1939’da meydana gelen büyük Erzincan Depremi'nin acısı altında kutlanır. İstanbul Üniversitesi’nde tüm hekimlerin katılımıyla gerçekleşen törende, açılış konuşmasını Rektör Ord. Prof. Dr. Cemil Bilsel yapar. Ardından Tıp Fakültesi Dekanı Ord. Prof. Dr. Kemal Atay ve Ord. Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp konuşmalarını yaparlar.

Prof. Dr. Rektör Cemil Bilsel, açılış konuşmasında şu ifadeleri kullanır:

“Bugün Tıp Bayramı. Tıp Fakültesi, bundan 113 yıl önce bugün kuruldu. Fakültemizin mutluluğudur ki, onun evladı olan tüm Türk doktorları, bu kuruluş gününü bayram olarak benimsemişlerdir.

Bu nedenle her yıl bu günü törenle kutluyoruz. Bugünkü anlamlı toplantıyı Üniversite adına açmaktan onur duyuyorum.

Bu yıl, Tıp Bayramı’nı ülkemizin acılı ve dünyanın buhranlı bir döneminde kutluyoruz.

Hepimizin hatırladığı üzere, bu yılın en soğuk günlerinde, memleketimizin geniş bir bölgesi deprem felaketine uğradı. Binlerce vatandaşımız hayatını kaybetti, şehirlerimiz harap oldu.

Ancak ne yüce bir manzaradır ki, tüm yurt halkı bu acıyı paylaştı, yardım için seferber oldu. Tıbbiyeliler de derhal harekete geçtiler; giyecek topladılar, felaket bölgesinde çalışmak için gönüllü oldular.

Böylece bir kez daha gösterdiler ki, üniversite, milletin en duyarlı ve asil kalbidir.”⁴

Kaynaklar

1. Ünver, A. S. (1940). Osmanlı Tababeti ve Tanzimat Hakkında Yeni Notlar, Tanzimat-I. İstanbul: Maarif Matbaası, s. 935.
2. Tiryaki, T. (2008). "14 Mart Tıp Bayramı". Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 2. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tchd/issue/44443/550661
3. Tosyavizade Dr. Rıfat Osman Bey’in, Dr. A. Süheyl Ünver’e yazdığı 8 Temmuz 1931 tarihli mektup.
4. Bilsel, C. (1940). “Tıbbiyeliler Bayramı: Rektör Ord. Prof. Cemil Bilsel’in Açış Nutku”, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, Yıl: 3, Sayı: 12, s. 1580–1595.
5. Kazancıgil, R. (1995). Hayatım ve Hatıratım: Tosyavizade Dr. Rıfat Osman. Ankara.

Notlar