Dr. Saadet Yardım. Edirne'nin Yardım Ablası - Vakıf Gibi Kadın - Edirne'nin Ablası
Dr. Saadet Yardım ( 1924 – 2020)
Edirne'nin Yardım Ablası – Vakıf Gibi Kadın - Edirne'nin Ablası olarak tanımlanan Dr. Saadet Yardım'ı çok yakın dostu, Dr. Ratip Kazancıgil, şöyle tanımlar...
"Ben, bugüne kadar, adı ve soyadının anlamlarıyla, sahibinin yaşam tarzının bu kadar örtüştüğünü başka bir kimsede görmedim.
Saadet ve Yardım...
Saadet, hepimizin düşleyerek arzuladığımız, ucu sonsuza kadar açık bir yaşam özlemi...
Yardım ise, Saadeti doğuran olmazsa olmaz türünden insancıl bir niteliktir.
Dr. Saadet Yardım'ın yaşamı, adlarının taşıdığı bu eşsiz niteliklerin birleşik bir özetidir.
Mutluluğu yardımda bulmak2..."
Prof. Dr. Armağan Tuğrul da, üniversitede tıp fakültesini tercihinde kendisinin en büyük destekçisi olduğunu söylediği ve "Saadet Hanım Teyze" diye hitap ettiği Dr. Saadet Yardım'ı şöyle anlatır:
Saadet Hanım Teyzemi çocukluğundan beri tanırım. Aile büyüklerimin ifadesiyle "Doktor Saadet Hanım" ince uzun yapısı, sarışın mavi gözleriyle Avrupai havası olan,benim tanıdığım dönemde Edirne Tugay parkının karşısındaki kahverengi ahşap yapılı muayenehanesinde hasta bakan bir kişiydi. Ana Çocuk Sağlığı ve Devlet Hastanesinde de çalıştığını bilirdim. Ama asıl önemlisi Saadet teyzemin her hafta bir gün ücretsiz hasta bakması, oldukça yaşlı, bakıma muhtaç bazı yaşlıları her hafta evlerinde ziyaret etmesi, onlara doktorluk hizmeti vermesiydi. Başı sıkışan iş isteyen, sağlıkla ilgili danışacakları olanlar Saadet teyzemde soluk alırlardı. Bu nedenle kendisine "Vakıf Gibi Kadın" dedim.3"
Dr. Saadet Yardım; "Ben Edirne'nin Saadet Ablasıyım. Büyük küçük herkes bana Saadet Abla der. Bundan da çok memnunum. Ben Saadet Abla'yım ve Öyle de kalacağım, Öldükten sonra da."
Edirneli kadınlara örnek olan, Edirne'ye hizmet eden Dr. Saadet Yardım; 1924 yılında Edirne'de doğdu. Edirne esnaflarından Camcı Abdullah Efendi'nin kızıdır. Beybaba dediği halasının eşi Dr.Bahattin Öğütmen elinden tuttu.
Henüz daha kız çocuklarının çok az okutulduğu bir dönemde Dr.Bahattin Öğütmen'in teşvikiyle ilk ve orta eğitimini Edirne'de yaptı. Edirne Lisesi'nden mezun oldu. Yine Beybabası'nın teşvikiyle sınava girerek İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'ni kazandı.
Dr.Bahattin Öğütmen'in milletvekili olup, Ankara'ya yerleşmesi üzerine kaydını Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne aldırdı. 1949'da buradan mezun oldu.
Önce Ankara Doğum Evi'nde volanör (gönüllü) olarak çalıştı. Daha sonra Edirne'ye gelerek serbest hekim olarak çalıştı. Edirne Kız Öğretmen Okulu hekimliğini yaptı.
1955'te kadın doğum ihtisasına başladı. Önce 1,5 yıl Samsun Doğumevi'nde, 1,5 yıl da İstanbul Şişli Çocuk Hastanesi'nde ihtisasına devam etti. 1958'de Nisaiye " Kadın Hastalıkları ve Doğum" mütehassısı (uzmanı) olarak Edirne'ye döndü, serbest hekim olarak çalışmaya başladı4.
16.04.1962'de Edirne Ana Çocuk Sağlığı Merkezi başhekimliğine atandı ve beş yıl sonra kendi isteği ile 7.04.1967'de ayrıldı.
Milli Eğitim doktoru oldu ve 1979 yılında buradan emekli olarak serbest hekim olarak çalışmaya başladı.
Emekli olduktan sonra, 1993 yılına kadar, evinin alt katındaki muayenehanesinde çalışmalarına devam etti. Aynı zamanda burası görüşme ve toplanma yeri olarak,dostların uğrak yeri olmuştur. Buranın müdavimleri arasında Eczacı Perihan Nurışık, Öğretmen Mübeccel Korkmaz, Dr. Ratip Kazancıgil de bulunmaktadır...
Çok sayıda ödül sahibi olan Dr. Saadet Yardım'a 2002 yılında Edirne Belediye Başkanlığı'nca " Edirne Hemşerilik Beratı" ve Edirne'nin yeni yerleşim yerlerinden bir sokağa da ismi verilmiştir.
Edirne Ana Çocuk Sağlığı Merkezi Çalışmaları...
Dr. Saadet Yardım Edirne'de serbest hekim olarak çalışmaya başladığı dönemde (1958) Edirne'de tek Devlet Hastanesi vardı ve burada bir tek kadın doğum uzmanı bulunuyordu.
O yıllarda Türkiye'de sağlık hizmetleri gelişmemişti. Çocuk ve anne ölümleri çok oluyordu. Köylerde sağlık hizmeti iyi verilemiyordu.
UNISEF (Dünya Sağlık Örgütü) koruyucu hekimlik çalışmaları yapmak üzere Türkiye'ye birçok tıbbi malzemeler göndermiş. Sağlık Bakanlığı da Edirne'yi pilot bölge seçmiş ve Ana- Çocuk Sağlığı hizmetlerinin başlatılmasını istemişti.
Yalnız burada görev yapacak hekimin kadın doğum uzmanı ya da çocuk hastalıkları uzmanının olması gerekiyordu.
Sağlık Müdürü Dr. Ali Rıza Alperat bana bu görevi Dr. Saadet Yardıma teklif etti.
Köylerde Ana Çocuk Sağlığı İstasyonu, merkezde de Ana Çocuk. Sağlığı Merkezi açılacaktı.
O dönem de (1962) köy yolları çok bozuktu, araç yoktu, doktorun köye gidip gelmesi çok zordu.
Dr. Saadet Yardım, "Edirne'ye hizmet etmek için geldim" diyerek, zor olan bu görevi kabul etti ve hükümet tabibi kadrosu ile Sağlık Müdürlüğü bünyesinde çalışmaya başladı.
Köylere gidiyor, köy kahvesinde köylülerle oturup onlara ana çocuk sağlığı ile ilgili konuşmalar yapıyor, amaçlarını anlatıyordu. Bu böyle beş yıl devam etti. Köylüler ona inanmaya başlamışlardı. Köylülerin de yardımıyla ilk "Ana Çocuk Sağlığı İstasyonu" Hıdırağa Köyü'nde açtı.
O dönemde Edirne Sağlık ve Sosyal Yardım Müdürü olan Dr. Ratip Kazancıgil Dr. Saadet Yardım'ın görev anlayışını aldığı görevi yerine getirirken karşılaştığı zorluklarla nasıl başa çıktığını şöyle anlatır:
"1960 yıllarında Edirne Sağlık ve Sosyal Yardım Müdürü idim . O da Ana-Çocuk Sağlığı (AÇS) baştabibi idi.
AÇS birimi Eski İstanbul Yolundaki kiralık bir konakta çalışıyordu.
Kurumun görevlerinden en önemlisi, vatandaşları Ana Çocuk Sağlığı konusunda eğitmek idi.
Ne var ki, sadece anne ve anne adaylarını değil, baba ve baba adaylarını da eğitmek gerekiyordu.
Üstelik bu sınıfın büyük çoğunluğu da kırsal alanda yaşıyordu. Eğitim için onların ayaklarına gitmek gerekiyordu.
Bu, hele bir hanım doktor için oldukça zor bir hizmetti.
İşte, yaradılışı yardım coşkusu ile mayalanmış olan Dr. Saadet Hanım bunun çaresini buldu. Edirne'nin Hıdırağa, Çömlekakpınar gibi ebe merkezleri olan 5–6 köyünde, devletten yardım almadan, köy muhtarları ile anlaşıp, Ana Çocuk Sağlığı İstasyonları adıyla çalışma merkezleri kurdu ve belli programlarla bu köylere gitmeye başladı.
Ne var ki, bu merkezlerde hanımları eğitiyordu ama erkekler, gündüzleri tarlalara ve iş yerlerine dağıldıkları için onlara ulaşamıyordu.
Yardım, bunun da çaresini buldu.
Akşamları işten dönüp, köy kahvelerinde yorgunluk çıkaran erkekler için gece eğitim programları düzenledi ve akşamdan sonra, bu köylere gidip, kahve kahve dolaşarak, Ana Çocuk Sağlığı eğitimi yaptı5."
Dr. Saadet Yardım, köyde ezilen kadının haklarını savunmuş, bu konuda mücadele vermiş, giyim kuşamıyla da kadınlara örnek olmuştur.
Köylere ana çocuk sağlığını anlatan filimler götürerek, köy meydanında geceleyin onlara bu filmleri seyrettirmiş. O zamana kadar sinema görmemiş, hiç film seyretmemiş olan köy kadınları ana çocuk sağlığını faydalarını bu filmlerden öğrendikleri gibi bir taraftan da eğitilmişlerdir.
Kadınlar Birliği ile işbirliği yaparak onları köylere Ana Çocuk Sağlığı İstasyonları'na götürerek, köy hanımlarıyla tanıştırmış. Hanımların hazırlamış oldukları çocuk takımlarının fakir annelere ve devamlı kontrole gelen hamilelere ulaştırılmasını sağlamıştır6.
Dr. Saadet Yardım'ın sağlık alanında ki çalışmaları sadece bunlarla sınırlı kalmamış; Edirne Huzurevi gönüllü hekimliğini yapmış, Edirne merkez ilçe ve köylerde sağlık evlerinin ve sağlık ocaklarının kurulmasında önemli rol oynayan Edirne Sağlık Kuruluşlarına Yardım Derneği'nin kurucu üyesi olup, yönetim kurullarında da görev almış, çalışmalara katılmıştır.
Edirne Tıp Fakültesi'nin kuruluş çalışmalarında, tıp fakültesini kapsayan arsaları tespit eden heyette Dr. Saadet Yardım'da bulunuyordu.
Edirne Sevgisi...
Dr. Saadet Yardım, Edirne'yi Tanıtma ve Turizm Derneği'nin kurucu üyesidir. Derneği yöneticileri arasında iki hanım üye de bulunuyordu.
Dr. Saadet Yardım ve onun yakın arkadaşı Lise Kimya hocası Mübeccel Korkmaz hanımefendidir. Dr. Saadet Yardım, dernek yönetim kurullarında yer almış, çalışmalarda daima derneğin yanında olmuştur.
Kırkpınar'da güreş tribünlerinin altındaki bir dükkân dernek adına belediyece tahsis edilince, burada derneğe gelir sağlamak amacıyla, Edirne'yi sembolize eden mis sabunu, badem ezmesi, aynalı süpürge ve benzeri ürünleri eski-yeni Edirne kartpostallarını bu dükkâna yerleştirilerek Dr. Saadet Yardım, Mübeccel Korkmaz ve Dr. Ratip Kazancıgil'le birlikte satışı yapılmıştır.
Burada olağan üstü olan bu ürünlerin, bu iki hanım arkadaş tarafından tanıtılıp satılmış olmasıdır.
Evet, her ikisi de o karmaşık kalabalık içinde, birisi doktor, öbürü lise hocası, Edirne aşkı ile tezgâha girip, satış yapmış ve Edirne'yi tanıtmaya çalışmışlardır7.
Yerel gazete koleksiyonlarını Edirne İl Halk Kütüphanesi'ne bağışlayarak kütüphaneye kazandırılmıştır 8. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalında Dr. Ratip Kazancıgil'in kurduğu Müze-Kütüphane'nin döşenmesinde ve dolap ihtiyacının karşılanmasında büyük katkıları olmuş. Kendisinin ve babası Dr.Bahattin Öğütman'ın kitaplarını, kullandığı tıbbi aletleri buraya bağışlamıştır 9. Böylece Sağlık Müzesi'nin de ilk temelleri atılmıştır. 23 Nisan 1997 yılında Trakya Üniversitesi Sultan II.Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi açılınca buradaki müze dârüşşifaya taşınmıştır.
Dr. Saadet Yardım, Sağlık Müzesi'nin gelişmesi için dostlarından, tanıdığı eski hekimlerden malzeme toplamaya devam etmiştir. Dr.Rıfat Osman Bey'e ait defter ve Edirne Sarayı'na ait yerleşim planları Dr. Saadet Yardım sayesinde Rıfat Osman Bey'in kızına ulaşılarak müzeye kazandırılmıştır.
Sadece Sağlık Müzesi'ne değil Edirne Müzesi'ne de çok katkıları olmuş, öğretmen Mübeccel Korkmaz'la birlikte müzeye malzeme toplamışlardır.
Edirne Sarayı'nın yeniden canlandırılmasını amacıyla, 25-27 Kasım 1995 tarihinde Cumhurbaşkanı Sayın Süleyman Demirel'in himayelerinde düzenlenen I.Edirne Sarayı Sempozyum'unda sosyal komitede görev almış. Onun girişimleri ile üzerlerinde "Edirne Sarayı'nın" resimleri bulunan kadife gözlük kılıfları ve para keseleri Endüstri Kız Meslek Lisesi'ne yaptırılmış. Sempozyum süresince de kayıt masasında çalışmıştır..
Dr. Saadet Yardım kültüre çok önem verir yerel toplantıları, sergi açılışlarını takip ederdi.
Yönetim kurulunda üyesi olduğu Edirne Yerel Tarih Gurubu'nun oluşturulmasında emeği geçmiş, yönetim kurulu toplantılarına katılarak, çalışmalarına önemli katkılarda bulunmuş. Bilgi, belge ve Edirneli ünlü kişilerin anılarının toplanmasında öncülük etmiş, onları sohbetlere davet ederek Edirne sosyal kültürüne büyük destek sağlamıştır.
Atatürkçü Düşünce Derneği, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği, Edirne Lisesinden Yetişenler Derneği gibi Edirne'de birçok derneğin kurucu üyesi olan Dr. Saadet Yardım, Edirne Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı mütevelli heyetinde altı yıl çalışmış, Trakya Üniversitesi Edirne Uygulama ve Araştırma Merkezi'nde danışman üye olarak görev yapmıştır.
Buradan kendisini rahmet ve sevgi ile anıyorum ...
Kaynaklar
- Kazancıgil R.; Edirne'nin Yardım Ablası, "Edirne'nin Dr. Saadet Ablası" kitabı içinde Hz:Güngör Mazlum, Edirne,2011,s:13-16
- Prof. Dr. Armağan Tuğrul'un "Vakıf Gibi Kadın" yazısından....
- Dr. Saadet Yardım'ın kendi el yazısı ile yazmış olduğu biyografisi.
- Ağırgan Ö., "Edirne'nin Sosyal Yaşamından Örnekleme ile Seçilmiş Beş Kadın ve Çalışmaları", Sakarya Üniversitesi Uluslararası-Disiplinlerarası Kadın Çalışmaları Kongresi (05-07 Mart 2009) Kongre Bildirleri, Cilt- I., Sakarya-2009, s:460-468
- Kazancıgil R., N.Gökçe , E.Bilal , Edirne'nin Sağlık ve Sosyal Yardım Tarihi (1361-2008), C:2, İstanbul,2009 ,s:105-107
- Tuğrul H.M., Gökçe N; " Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr. Ratip Kazancıgil, İstanbul,2010, s:147
- Ağırgan Ö, Atatürk'ün Çizdiği Yolda Bir Rol Model, "Edirne'nin Dr. Saadet Ablası" kitabı içinde Hz:Güngör Mazlum, Edirne,2011,s:92
Referanslar
- T.Ü.Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı emekli öğretim görevlisi / Edirne.
- Kazancıgil R.; Edirne'nin Yardım Ablası, "Edirne'nin Dr. Saadet Ablası" kitabı içinde Hz:Güngör Mazlum, Edirne,2011,s:13-16
- Prof. Dr. Armağan Tuğrul'un " Vakıf Gibi Kadın" yazısından....
- Dr. Saadet Yardım'ın kendi el yazısı ile yazmış olduğu biyografisi. Ağırgan Ö., "Edirne'nin Sosyal Yaşamından Örnekleme ile Seçilmiş Beş Kadın ve Çalışmaları", Sakarya Üniversitesi Uluslararası-Disiplinler :arası Kadın Çalışmaları Kongresi (05-07 Mart 2009) Kongre Bildirleri, Cilt- I., Sakarya-2009, s:460-468
- Kazancıgil R.; Edirne'nin Yardım Ablası, "Edirne'nin Dr. Saadet Ablası" kitabı içinde Hz:Güngör Mazlum, Edirne,2011,s:13-16
- Dr. Saadet Yardım'ın kendi el yazısı ile yazmış olduğu biyografisi. Kazancıgil R., N.Gökçe , E.Bilal , Edirne'nin Sağlık ve Sosyal Yardım Tarihi (1361-2008), C:2, İstanbul,2009 ,s:105-107
- Kazancıgil R.; Edirne'nin Yardım Ablası, "Edirne'nin Dr. Saadet Ablası" kitabı içinde Hz:Güngör Mazlum, Edirne,2011,s:13-16, Tuğrul H.M., Gökçe N; " Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr. Ratip Kazancıgil, İstanbul,2010, s:147
- Ağrgan Ö, Atatürk'ün Çizdiği Yolda Bir Rol Model, "Edirne'nin Dr. Saadet Ablası" kitabı içinde Hz:Güngör Mazlum, Edirne,2011,s:92
- Bu kütüphane Dr. Ratip Kazancıgil'in ölümünden sonra Nisan -2018'de Trakya Üniversitesi Merkez Kütüphanesi'ne taşınmıştır. 5
