Edirne Tıp Tarihi Günleri

Nilüfer Gökçe ¹

Edirne için yaşamış, kendisini Edirne’ye adamış ve kendini Edirne ile bütünleşmiş olarak kabul eden, radyolog, mimar, ressam, tarihçi kısacası çok yönlü hekim olan Dr. Rıfat Osman Bey anısına 3-4 Ekim 2001 tarihleri arasında Edirne’de, Türkan Sabancı Kültür Merkezinde, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı tarafından, Türk Tıp Tarihi Kurumu, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalının katkılarıyla “1. Edirne Tıp Tarihi Günleri” düzenlendi.

Düzenleme Komitesi:

Onursal Başkanlar: Prof.Dr. Osman İnci (Trakya Üniversitesi Rektörü), Prof.Dr. Ahmet Karasalioğlu (Tıp fakültesi Dekanı), Prof.Dr. Nil Sarı (Türk Tıp Tarihi Kurumu Başkanı),

Düzenleme Kurulu: Yrd. Doç. Dr. Ratip Kazancıgil (Başkan), Öğr.Gör. Nilüfer Gökçe (Sekreter), Dr. Esin Karlıyaka (Sayman), Prof.Dr. Müberra Uygun, Prof.Dr. Armağan Tuğrul, Prof.Dr. Recep Mesut, Prof.Dr. H. Murat Tuğrul, Ender Bilar

Bilimsel Kurul: Prof.Dr. Nil Sarı, Prof.Dr. Hüsrev Hatemi, Prof.Dr. Aykut Kazancıgil, Prof.Dr. Nuran Yıldırım, Prof.Dr. Ayten Altintaş, Prof.Dr. İlter Uzel, Prof.Dr. Esin Kahya, Doç. Dr. İbrahim Başağaoğlu, Doç. Dr. Adnan Ataç

Sosyal Komite: Doç. Dr. Serap Karasalihoğlu, Öğr.Gör. Neriman Köylüoğlu, Ertuğrul Tekçe, Serdar Toksoy, Salih Şentürk, görev aldılar.

Adı geçen kişilerden oluşan komisyon tarafından düzenlen toplantının, ilk duyuruları Ocak 2001, ikinci duyuruları Mayıs 2001 tarihinde bütün üniversitelere gönderildi.

Bir konferans, bir panel, yirmi sekiz sözlü ve dört poster bildiri ile üç serginin açıldığı 1. Edirne Tıp Tarihi Günleri 3.Ekim.2001 Çarşamba Günü; 08.30-9.30 arasında kayıt ile başladı. Sunuculuğunu M. Elif Çiçek’in yaptığı toplantı, Trakya Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Osman İnci, Tıp Fakültesi Dekanı Prof.Dr. Ahmet Karasalihoğlu, Edirne Belediye Başkanı Cengiz Varnatopu, Marmara Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof.Dr. Emre Dölen, Çukurova Üniversitesi Diş hekimliği Fakültesi Dekanı Prof.Dr. İlter Uzel ve Türk Tıp Tarihi Kurumu Başkanı Prof.Dr. Nil Sarı’nın salona gelmesiyle saat 9.30'da Saygı Duruşu ile başladı. İstiklal Marşının okunmasından sonra, açılış konuşmalarına geçildi.

Düzenleme Kurulu adına Dr. Ratip Kazancıgil kısa bir konuşma yapmasının ardından, Türk Tıp Tarihi Kurumu Başkanı Prof.Dr. Nil Sarı, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof.Dr. Ahmet Karasalioğlu, Trakya Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Osman İnci ve Edirne Belediye Başkanı Cengiz Varnatopu konuştu.

T.Ü. Rektörü Prof.Dr. Osman İnci konuşmasın da: “Edirne’ye kalemi, fırçası, objektifi ile hizmet etmiş Dr. Rıfat Osman Bey’i böylesi ulusal katılımlı bir sempozyumda anarak onu bir kez daha yaşatmış anmış olacağız.

Edirne’de hekim olarak hizmet verdiği dönemlerde değerli katkılarda bulunan Dr. Rıfat Osman Bey, kendini Edirne’ye ve Edirne halkına vakfetmiş, eşine az rastlanır, değerli bilim, kültür-sanat ve tarih adamlarından biridir.

2000’li yıllarda çağı yakalamak ve gelişmiş ülkeler arasında yer alabilmek için çalışmak, bilimsel gelişmelere katkıda bulunmak ve bilimsel düşünmek ülkemiz açısından büyük önem taşımaktadır.

Dr. Rıfat Osman Bey gibi tarihe adını kazıyan değerli bilim adamları, yaşadıkları dönemlerde teknolojinin getirdiği yeniliklerde habersiz olmalarına, araç-gereç yetersizliğine rağmen insanlığa, bilime, sanata ve tarihe katkıda bulunma istek ve amaçlarından hiçbir surette ödün vermeyerek, bugün hepimizin gıpta ile baktığı, saygı ile andığı eşsiz güzellikler ortaya çıkarmışlardır²” dedi.

Edirne Belediye Başkanı Cengiz Varnatopu ise; “Tıp Tarihi konusunda önemli bir konuma sahip ilimizde, bu bakımdan I. Edirne Tıp Tarihi Günlerinin düzenlenmesi oldukça manidardır. Bu hassas noktayı fark ederek bu toplantıyı Edirne’mizde düzenleyenleri kutluyorum. Bunun aynı zamanda bir tarihi borcun yerine getirilmesi olarak kabul ediyorum.

Bugün burada Tıp Tarihi Günlerinde bulunmaktan dolayı tarifsiz sevinç ve mutluluk içindeyim. Sevincimin iki temel nedeni var.

Birinci nedeni, Tıp Tarihi ve Edirne’miz için pek kıymetli bir yeri olan Dr. Rıfat Osman’ı yad ediyor olmamızdır.

Sevincimin ikinci nedeni ise bu Tıp Tarihi Günlerinde Dr. Rıfat Osman’ı en az onun kadar değerli siz sayın ilim adamlarıyla birlikte ve de özellikle sayın Dr. Ratip Kazancıgil ile birlikte yad ediyor olmamızdır.

Dr. Rıfat Osman sadece Tıp Tarihi açısından değil, sanatçı kişiliği açısından da apayrı bir kıymettir. O, sanatçı yönünü sanatın fildişi kulesinden çıkarmış, bütün güzellikleriyle yaşadığı kente sunmuştur³” dedikten sonra toplantıyı düzenleyenleri kutladı.

Toplantıya, Dr. Rıfat Osman Bey’in kızı Mihrinaz Hanım ve torunu da katıldılar.

Konuşmaların sonunda “1. Edirne Tıp Tarihi Günleri”ne ileri yaşına rağmen, torunu ve Dr. Saadet Yardım’ın kolunda gelerek, babasının anısına yapılan bu toplantıya katılma nezaketini gösteren Dr. Rıfat Osman Beyin kızı Mihrinaz Hanıma, Edirne Belediye Başkanı Cengiz Varnatopu tarafından ödülü takdim edildi.

Hat, Minyatür ve Süsleme El Sanatları sergisini açan Prof.Dr. Süheyl Ünver’in kızı Gülbin Mesara’ya, T.Ü.Rektörü Osman İnci tarafından tarafından ödülü takdim edildi. Gülbin Mesara’nın ödülünü onun adına öğrencisi Jale Yavuz aldı.

"100 yıl Önce Kartpostallardaki Edirne" konulu sergiyi açan Marmara Üniversitesi Rektör Yardımcısı ve Eczacılık Fakültesi Dekanı Prof.Dr. Emre Dölen’e Dr.Ratip Kazancıgil tarafından tarafından ödülü takdim edildi.

Trakya Üniversitesi Devlet Konservatuarı’nın Klasik Batı Müziği Konseri’nden sonra kısa bir ara verildi. Saat 11.00’de Çukurova Üniversitesi Diş hekimliği Fakültesi Dekanı, Tıp Fakültesi Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı Başkanı, Prof.Dr. İlter Uzel “Sanata Yansıyan Türk Tıbbı” konulu bir konferans verdi.

Saat 13.00’da Tıp Fakültesi kampüsü içerisinde bulunan Menza’da yenilen öğle yemeğinden sonra Saat 14.00'te “Dr. Rıfat Osman Bey” konulu panele geçildi.

Dr. Ratip Kazancıgil tarafından yönetilen panelde, Dr. Rıfat Osman Bey çeşitli yönleri ile ele alındı.

• Hekimlik yönü, Doç.Dr.Adnan Ataç,
• Mimari yönü, Prof.Dr. Veyis Özek,
• Ressamlık yönü, Yrd. Doç. Dr. Mehtap Ülkücü,
• Tarihçi yönü, Doç.Dr. İbrahim Başağaoğlu,
• Edirne ile olan ilgisi, Prof.Dr. Nuran Yıldırım
• Dr. Süheyl Ünver ile mektupları’nı Dr.Esin Karlıyaka anlattı.

Panelin ardından, başkanlıklarını, Prof.Dr. Ayşegül Demirhan, Erdemir ve Prof.Dr. Emre Dölen’in yaptığı birinci oturuma geçildi. Bu oturumda aşağıdaki beş bildiri sunuldu.

• Prof.Dr. Murat Tuğrul, “Sultan II.Bayezıd Darüşşifası ve Saffet Paşa Mektubu”
• Doç.Dr. Süreyya Beyzadeoğlu , “Şair Dostu Sultan II.Bayezıd ve Şifahanesinde İki Şair Tabib”
• Yrd.Doç.Dr.Mevlut Yaprak,“1916 Kışında Edirne’de İki Kitap Sever: Mustafa KEMAL ve Dr. Rıfat Osman”
• Dr.Esin Karlıyaka, “Dr. Ernest Rodenwalat’ın Anılarından: Dr. Rıfat Osman”
• Yrd.Doç.Dr. Selim Kadıoğlu, “Elektronik Ortamda Tıbbi Çizimler”

Akşam Trakya Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Osman İnci tarafından Karaağaç’da bulunan Üniversite tesislerinde katılımcılara akşam yemeği verildi.

4.Ekim.2001 Perşembe günü saat 9.00’da başlayan ilk oturumun oturum başkanlıklarını, Prof.Dr. İlter Uzel ve Prof.Dr. Esin Kahya’nın yaptı ve bu oturumda; aşağıdaki altı sözlü bildiri sunuldu.

• Prof.Dr. İlter Uzel, “Birinci Ulusal Diş Tababeti Kurultayı”
• Prof.Dr. Emre Dölen, “Küçük Sıhhat Memurları Mektebi”
• Prof.Dr. Nuran Yıldırım, “Edirne’de Kolera Salgını-1894”
• Prof.Dr. Ayten Altıntaş , “Edirne Sarayı Bostancı Kışlası ve İlk Askeri Hastane”
• Öğr.Gör.Nilüfer Gökçe, “Sultan II.Bayezid Darüşşifası’ndan Sonra Cumhuriyet Dönemine kadar Edirne’de Kurulan Hastaneler”,
• Uzm. Müjgan Üçer, “Şifa Yurdundan Hastaneye”

Kısa bir aradan sonra ikinci oturuma geçildi. Oturum başkanlığını, Prof.Dr. Nil Sarı ve Prof.Dr. Nuran Yıldırım yaptığı ikinci oturumda şu bildiriler sunuldu.

• Prof.Dr. Esin Kahya,“14. ve 15. Yüzyıllardaki Tıp Dilinin Kısa Bir Değerlendirilmesi”
• Prof.Dr. Feza Günergün,“Ceride-i Ematin-i el Sıhha (Gazette de Hospitaux) Dergisi Hakkında Bir Öninceleme”
• Doç. Dr. İbrahim Başağaoğlu, Prof.Dr. Mebrure DEĞER, Prof.Dr. Bayhan ÇUBUKÇU’nun ortak hazırladıkları, “İstanbul’da Kar Kuyuları, Soğuk Hava Mahzenleri ve Buz Fabrikaları Hakkında Bir Araştırma”
• Doç.Dr. Zuhal Özaydın, “Florence Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu’nun Kuruluşu”
• Uzm.Mehmet Kopener, “Parasal Açıdan Aigaia Asklepsiyonunun Mabedinin, Kültün ve Kültle Bütünlenen Hükümdarların Sikkelerdeki Yansımaları”
• Öğr.Gör. Ahmet Yaraş, “Klasik Çağlarda Batı Anadolu’da Sağlık Yurtları”

Öğleden sonra üçüncü oturum saat 14.00‘te, Prof.Dr. Feza Günergün ve Uzm. Müjgan Üçer’in başkanlığında başladı ve 15.30'a kadar sürdü, aşağıdaki bildiriler sunuldu.

• Prof.Dr. Ayşegül Demirhan, Erdemir ve Dr.Arın Namal, “Edirne’de Dr.Saadet Yardım’ın İki Kuşak Galenik Preparat Reçeteleri ve Edirne’ye Hizmetleri”
• Yrd.Doç.Dr.Şahin Aksoy, “Parmalı Roger’ın Chirurgia’sı Işığında Ortaçağ’da Avrupa’da Cerrahi”
• Dr. Nükhet Örnek Büken, “Tıp Tarihinde İnsanlar Üzerinde Yapılan Deneylere Kısa Bakış”
• Sosyolog Uğurol Barlas, “Gaziantep’te Eczacılık, Eczanelerde Yapılan Bitkisel ve Yerel Halk İlaçları”
• Dr. Esma Kilimcioğlu “Kupa Çekme Uygulamasının Medikal ve Folklorik Analizi”
• Dr. Sedat Aydın, “Aydın İli ve Yöresi Tıbbi Folklorunda İnsanlarda Tedavi Amacıyla Kullanılan Bazı Hayvan Organları”

Son ve kapanış oturumu olan dördüncü oturumu, Prof.Dr. Murat Tuğrul, Yrd. Doç. Dr. Selim Kadıoğlu, tarafından yönetildi.

• Uzm.Pelin Şahinoğlu, “Kadının ve Kadın Bedeninin Tıp Uğraşısındaki Yeri”
• Arş.Gör. Emel Kaya, “Safa Odabaşı'nın Arşivinden Tıpla İlgili Yazma Eserler”
• Arş.Gör. Eyüp Sarıtaş, “Tang Hanedanı (618-907) Devrinde Çin’de Tıp Alanındaki Faaliyetlere Genel Bir Bakış”
• Dr. Sedat Aydın, Okan Bölükbaşı, “İbn-i Sina ve Al-kanun Fid Tıbbın Nöroloji ve Nöroşirurji Bilimine Katkısı”

Konulu sözlü bildiriler sunulduktan sonra her oturumun sonunda olduğu gibi, bu oturumun sonunda da sunulan bildirilerle ilgili bilimsel tartışmalar yapıldı. Konuşmacılara yöneltilen sorulardan sonra toplantıya son verildi.

Sözlü bildirilerin dışında, üç sergi ile dört tane de poster bildiri sunuldu ve bu bildiriler üzerinde de poster sahiplerine sorular yöneltildi.

Poster Bildiriler

• Arş.Gör. Nilüfer Köylüoğlu - Öğr.Gör. Neriman Köylüoğlu, “Edirne’de Osmanlı Dönemi Çeşme, Sebil ve Ayna Taşlarında Çiçek ve Ağaç Motifleri”
• Arş.Gör. Nilüfer Köylüoğlu - Öğr.Gör. Neriman Köylüoğlu, “Edirne’de Hekim Lâri Çelebi Camii”
• Doç.Dr. Gülbin Özçelik, Prof.Dr. Sevgi Şar, Prof.Dr. Eriş Asil, “1955-2000 Yılları Arasında Edirne’deki Eczanelerin Dağılımı Üzerinde Bir Çalışma”
• Yrd.Doç.Dr. Mevlüt Yaprak, “Okuyucu Notları: Hekim Gözü ile 'İsyan Günlerinde Aşk'”

Sergiler

• "Yüz yıl önce Kartpostallardaki Edirne"
  Prof.Dr. Emre Dölen

• "Dr. Rıfat Osman Beyin Objektifenden Edirne"
  Dr.Ratip Kazancıgil, Öğr.Gör.Nilüfer Gökçe, Dr.Esin Karlıyaka

• Hat, Minyatür ve Süsleme El Sanatları Sergisi
  İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Prof.Dr. Süheyl Ünver Nakkaşhanesi Öğrencileri Gülbin Mesara ve arkadaşları; Jale Yavuz, Şermin Ciddi ve Süreyya Alper

tarafından açıldılar. Sergiler toplantı süresince ilgi ile izlendi.

İkinci günün sonunda saat 20.00'de Trakya Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Osman İnci tarafından katılımcılara Karaağaç’ta ki Trakya Üniversitesi sosyal tesislerinde akşam yemeği verildi.

Trakya Üniversitesi dışından bildirili ve bildirisiz elli kişinin katıldığı, “1. Edirne Tıp Tarihi Günleri” 5.Ekim.2001 Perşembe günü Edirne Şehir gezisi ile son buldu.

Toplantıya katılanlara, Edirne Belediyesi tarafından tahsis edilen bir araçla Öğr.Gör. Neriman Köylüoğlu’nun rehberliğinde Edirne’nin tarihi yerleri gezdirildi.

Gezi sabah 9.30 da T.Ü. Türkan Sabancı Kültür Merkezi önünden başladı. Önce Dr. Rıfat Osman Beyin mezarı ziyaret edildi. Oradan Şükrü Paşa Anıtı, Halk Eğitim Merkezi, Edirne Müzesi, Selimiye Camii, Sultan II.Bayezıd Külliyesi, Üç Şerefeli Camii, Karaağaç , Lozan Anıtı, Lozan Müzesi ve Eski camii gezildikten sonra gezi yine Türkan Sabancı Kültür Merkezi önünde sona erdi.

Etkinlik süresince, Trakya Üniversitesi Karaağaç tesisileri ile öğretmen evinde kalan konuklar Trakya üniversitesi rektörlüğü tarafından tahsis edilen araçla konaklama yerlerinde alınarak toplantının yapıldığı Türkan Sabancı Kültür Merkezine getirildiler.

Katılımcılara verilen çantalar ve çantaların içine konan Edirne’nin simgesi haline gelmiş olan aynalı süpürge, Edirne Ticaret ve Sanayi odasınca yaptırıldı. Yine çantaların içine konulan Trakya Üniversitesi amblemli anahtarlık ve Üniversiteyi ve Sultan II. Bayezıd Darüşşifası Sağlık Müzesini tanıtan broşürler Trakya Üniversitesi rektörlüğü tarafından hediye edildi. Gezi sırasında katılımcılara Sultan II.Bayezit Darüşşifası’nda kumanya şeklinde verilen öğle yemeği Edirne Belediyesi tarafından hazırlandı.

Toplantı sırasında T.Ü.Tıp Fakültesi Bilimsel Araştırma Kolu öğrencileri “M.Elif Çiçek, Ahmet Hekim, Beril Karahan, Burcu Gürdemir, Zeynep Paçin, Ertuğrul Tekçe, Salih Şentürk, Serdar Toksoy, Ebru Koca" tarafından salonun teknik donanımları yapılarak toplantıya hazır hale getirildi, misafirlerin her türlü ihtiyaçları bu öğrenciler tarafından karşılandı, salonda bildiriler sunulurken dia, tepegöz, ve bilgisayarda yapılan gösteriler bu öğrenciler tarafından önceden gerekli materyal alınıp kontrolü yapıldıktan sonra dinleyenlere sunuldu.

“1. Edirne Tıp Tarihi Günleri” ne katılanlar memnun olarak, böyle bir toplantının ikincisinin ve hatta üçüncüsünün de yapılması dileği ile Edirne’den ayrıldılar.

Ertesi günü çıkan Edirne yerel gazetelerinden Son Haber gazetesinin Kent Gündemi köşesinde Güngör Mazlum “Son iki gündür Edirne’de güzel etkinlikler yaşanıyor. Dr. Rıfat Osman’ın anısına bir panel düzenlendi. Değerli bilim adamları tıp tarihi ile ilgili konuşmalar yaptılar. Türkan Sabancı Kültür Merkezinde sergiler açıldı. Prof.Dr.Emre Dölen’in yüzyıl öncesinde Kartpostallarda Edirne sergisi beni çok etkiledi. Sergiler görülmeye değerdi ⁵” demekte idi…

Notlar