Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi'nin Kuruluş Öyküsü

Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi, Edirne'nin Yeni İmaret semtindedir. Sağlık Müzesi'nin yer aldığı Edirne Sultan II. Bayezid Külliyesi, Sultan II. Bayezid tarafından yaptırılmıştır. 1484 yılında başlanıp dört yıl gibi kısa bir zamanda bitirilerek 1488 yılında büyük bir törenle hizmete açılmıştır².

Sultan II. Bayezid Külliyesi cami, darüşşifa, medresetü'l-ettibba (tıp medresesi), tabhane, imarethane (aşevleri), hamam, köprü, değirmen, mehterhane ve sıbyan mektebinden oluşmaktadır.

Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi külliye birimleri arasında bulunan Darüşşifa veMedresetü'l-ettibbada (Tıp Medresesi) kurulmuştur. Kuruluş tarihi 23 Nisan 1997 olsa da çalışmalar 1973 yılına kadar gitmektedir.

1950 yılında Edirne'ye Sıtma Bölge Başkanı olarak gelen Dr. Ratip Kazancıgil, Darüşşifayı gezmiş; kubbeleri yıkılmış, kurşunları sıyrılmış, bahçelerin dikenlik içinde olduğunu görmüştür⁴.

Edirne'de eski eserlerin restorasyonuna 1960'lı yıllardan sonra başlanmıştır. Bu süre içinde Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından Darüşşifanın da restorasyonu yapılarak toparlanmasına çalışılmıştır⁵.

Yıl 1972

Dr. Ratip Kazancıgil, müze kurma fikrini gerçekleştirmek için harekete geçmiştir. Edirne İl Sağlık Müdürü olarak, Valilik aracılığı ile Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne başvurarak Darüşşifanın müze olarak kullanılması için kendilerine verilmesini istemiştir⁷ . Vakıflar Genel Müdürlüğü bu isteğe olumlu yaklaşıp her on yılda bir yenilenmesi ve düşük kira karşılığında müze olarak kullanılması için Darüşşifayı Edirne İl Sağlık Müdürlüğü'ne vermiştir⁸ . Bunun üzerine Darüşşifada sağlık müzesi kurmak için çalışmalar başlatılmıştı.

28 Kasım 1973

Her yıl Edirne'ye gelip on beş gün kalarak Edirne'nin tarihî değerlerini resimleme, fotoğraflama ve araştırma çalışmalarını yapan ve sırası geldikçe "Ben artık Edirne için yaşıyorum." diyen Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver Edirne İl Sağlık Müdürlüğü'nü ziyarette bulunmuştur. Burada yapılan görüşmede Darüşşifada bir sağlık müzesi kurulması fikri ortaya atılmış ve hocamız tarafından büyük bir ilgi ile karşılanmıştır⁹ . Ertesi gün Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver, Edirne İl Sağlık Müdürü Dr. Ratip Kazancıgil ile birlikte Darüşşifayı gezerek burada kurulması planlanan müzede sergilenecek eserler üzerinde görüşmüşlerdi.

O yıllar aynı zamanda Edirne'de bir Tıp Fakültesi kurulması için çalışmaların yapıldığı dönemdir. Bu çalışmalar için de Edirne ile Cerrahpaşa Tıp Fakültesi arasında adeta bir köprü görevi yapan Ord. Prof. Dr. A. Süheyl hocamız, buranın Edirne Tıp Fakültesi'nin Tıp Tarihi Enstitüsü ve Müzesi için uygun olacağını ifade ederek ve sergilenmesini uygun gördüğü malzemenin bir listesini kendi el yazısı ile Osmanlıca yazarak Dr. Ratip Kazancıgil'e vermiştir¹⁰.

Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver'in Listesi

28.IX. 28.09.1973 Dr. Ratip'le de mutabık kalmak üzere...

• Sultan Bayezid minyatürü. Bendeki renkli aslından büyültülerek.
• Edirne'de II. Bayezid Sitesi'nde bugün mevcud olmayan hamamın resmi. Rıfat Osman taraması. Enstitü'de, ondan bir büyük kopya.
• Dr. Rıfat Osman biyografisi. Musiki risalesinde Edirne Darü'ş-şifası'nda musiki fasılları ahenginden bahsediyor.
• Edirne Darü'ş-şifası'nda musiki elhanı ile tedavi edildiğini söyleyen Evliya Çelebi'nin at üzerinde resmi. Ressam Ahmat Çalışel'den.
• Yine Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nden musiki ile tedavi edildiğini bildiren satırların fotokopisi. Büyültülerek levha halinde teşhir olunacak.
• Bulunabilirse delilerin boynuna asılan lale, zencire bağlamak için.
• Darü'ş-şifa'da tuvalet olmadığından büyük toprak oturaklarından var ise bir örnek. Büyük saksı cesametinde.
• Edirne'de ilk cüzzamhaneyi (Leprazori-miskinler tekkesi) kuran II. Sultan Murat'ın minyatürü. Levni'den. Fotoğraf ağrandizmanı. Kirişhane'de 1-2 numaralı... (Aramalı. Miskinler Mahallesi orada 1037'de oturuyor. Ziya Nuri Gün'den).
• Müzeye Edirne tıp tarihimiz ... şi'irinden bir nüsha konması.
• Müzede kurulacak arşivde Edirne mistik ve tıbbi folklor malzemesi, atasözlerinden menkıbelere kadar toplattırılanlar konmalıdır. Bu, öğretmenler ve Edirneli öğrenciler marifetiyle himmet ettirilirse toplattırılır.
• Edirne'nin eski ve yeni eczanelerinin resimleri.
• Belediye Hastanesi'nin resimleri.
• Sağlık Bakanlığı'nın idare ettiği hastane.
• Edirne vilayeti ve hatta Trakya'da tıbbi ve sıhhi tesislerin resimleri.
• Edirne askeri sıhhi teşkilatı, hastanelerinin resimleri.
• Balkan Harbi'nde Edirne'nin sıhhi durumu, Kızılay tesisleri.
• Edirne'de çalışan asker hekimlerin gurup resimleri.
• Edirne'de sosyal yardım tesislerinden hamamlar ve resimleri.
• Halen mevcut olanlar toplanmalı. Tarihlerini (36 tane) Dr. Süheyl Ünver yazıp bir broşür halinde basılmaya amade verecektir.
• Mistik folklör hizmetinde Edirne tekkeleri ve bunların ruhi tedavi ... toplanmalı.
• Bayezid, Yıldırım ve diğer imaretler ve aşevleri.
• Edirne'de oturan padişah tabloları.
• Edirne deva-i miskinden örnekler ve bir levha halinde terkibi. Bu, Manisa mesiri gibi Edirne'nin bahar terkibi Rumeli'ye yakın müzede bir vitrin yeri olmalı.
• Edirne Belediye civarında (Putlu Camii denilen Feyzullah Paşa'nın mescidi haziresinden kitabesinin mezar fotoğrafı. Eski Osmanlı?)
• Hekim Ahi Çelebi Hamamı. Eski cami karşısında, resmi lazım. Yerini Ordu Evi'ne katmak için yıktırıldı.
• Hekim Lari (Laleli deniyor) Camii tamir ediliyor. Eski ve yeni resimleri.
• Ters lale resmi ve efsanesi, levha halinde.
• Edirne doğumlu Fatih Sultan Mehmet'in minyatürünün renkli kopyası.
• Edirne tarihi için çalışan Ekrem Demiray, Rakım Ertür, Süreyya Dumlu, Rıfat Osman, Eski Belediye Reisi Dilaver ve Şevket Bey'lerin resimleri.
• Edirne'de Aleksandr Kamburoğlu ve dâhiliye mütehasısı Doktor Nazım (Ekrem Demiray'dan), resimleri olmayanların bir mermer levhaya isimleri hak edilmeli. Mesela şair ve hekim Sarıkcı Cerrahoğlu, Hekim Destari Da'r-üş-şifada üçüncü hekim, (vefatı 1020).
• Konyalı Hekim Beşir Çelebi risalesi (aslı ve kopyası). Sarayda ab-ı hayatı bulan adam.
• Ab-ı havası yaz kış mutedil (ılıman) Saray Akpınar resmi (Rıfat Osman Bey'den).
• Edirne kütüphanelerinde araştırdığım el yazması kitaplarda Edirne tıbbı ve folkloru üzerine notlar. Bunlar kartonlara yazdırılıp muhafaza edilmeli.**
• Edirne'de yetişen tıbbi nebatlar, resimleri.
• Edirne'de çiçek aşısı.
• III. Sultan Ahmet'in renkli minyatürü.
• Aşıyı garba bildiren Leydi Montegü'nün Türk kıyafetiyle resmi.
• Leydi'nin hem yıkandığı, hem de çocukların çiçek aşısı (Variolasyon tatbiki).
• Edirne'de ...¹¹ 250'nci yılı iin yaptığım puldan bir tane vereceğim.
• Sokullu Mehmet Ağa Hamamı, içi ve dışından fotoğraflar.
• Edirne kütüphanelerindeki tıp kitaplarının sayısı, nakışları, fotoğrafları.
• Edirne'de güneş saatleri, muvakkithane resimleri, Selimiye ve Eski Camii'deki güneş saatleri, Eski Camii'nin irtifa aleti müzeye kondu.
• Edirne Kırkpınar güreşleri resmi.
• Rıfat Osman'ın Edirne Rehnüması'ndan bir nüsha bulup koymak lazım.
• Laleli, Tabip Lari, Abdülhamit Çelebi, II. Bayezid'in tabib-i hususi (özel hekimi).(Camiinin inşa tarihi 210 Laleli, Lari'den takriben tahrifat olunma. H.1165/M.1751-52 hareketinde (depreminde) kubbesi ve etrafındaki kubbeler yıkılmıştır.) Asar-ı mühimmeden.
• Ali Kuşçu ... Mirim Çelebi Kasımpaşa'da medfun. Fakat, hiçbir izi yok. Hey'et, hendese ve matemetik alimi.
• Edirne Hastahanesi operatörü "cerrahı" (Haydarpaşa Hastahanesi operatörü "cerrahı" iken öldü) Doktor Feridun Şevket (resmi Rehnüma'da var).
• Edirne Merkez Asker Hastahanesi'nin resmi. Cihan Harbi'nde resmi Rehnüma'da var. Hastahane mescidi kapısının resmi, Rehnüma¹²'da var.*
• Edirne Rehnüması'nda (Rıfat Osman) bundan yarım asır önceki hekimlerin resimleri var. Çıkartılacak. Keza eczanenler. Akrabadın Haşim Beyzade, Eczacı Abidin Bey merhum.
• Edirne tarihleri yazma nüshaları fotokopileri.
• 1912 Bulgar istilasında esirlerin Sarayiçi'ndeki çadırlarda sefalet ve ölüme terk edilmeleri, ağaçları kemirerek yemeleri.
• Edirne'de 1830'da Zağrafos'un tablolarının kopyaları, Kale kapıları.
• Saray içinde Bab-ı Humayun'dan içeri ab-ı hayat kuyusu ağzı.
• Edirne'de ele geçen tıbbi yazmalardan bulunanlar.
• Edirne tabhaneleri.
• Meşhur valilerin türbe ve mezar taşlarının resimler¹³*

Böylece Darüşşifada Sağlık Müzesi kurulması ile ilgili ön çalışmalar başlamıştır. İlk olarak ünlü gezginimiz Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde anlattığı gibi ve bugünkü gördüğümüz şekilde olan yataklı bölüm birimlerindeki musiki sahnesinin hazırlıklarına girişildiği sırada Vakıflar Genel Müdürlüğü, yapılmış olan yazılı sözleşmeyi tek taraflı olarak ve sebep göstermeksizin iptal etmiştir¹⁴ . Böylece çalışmalar kesintiye uğramıştır. Müze işi de 24 yıllık bir sabır sürecine terk edilmişti.

Yıl 1982

Edirne'de Trakya Üniversitesi açılmıştır. İstanbul'da Cerrahpaşa Tıp Fakültesi bünyesinde eğitim vermekte olan Edirne Tıp Fakültesi de Edirne'ye taşınarak Trakya Üniversitesi'ne bağlanmış ve Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi adını almıştır. Edirne İl Sağlık Müdürlüğü'nden emekli olan Dr. Ratip Kazancıgil de Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı'na geçmiştir.

Yıl 1985

1985'de Sultan II. Bayezid Külliyesi'nin cami dışında kalan binaları Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından Trakya Üniversitesi'ne devredilmiştir. Üniversite de külliyenin Darüşşifa bölümünü Trakya Üniversitesi Meslek Yüksek Okulu Restorasyon ve Duvar Süsleme bölümüne tahsis etmiştir.

Sağlık müzesi kurma düşüncesi henüz ortada yoktur. Şartlar buna uygun olmadığı için de yeniden restore edilmesi gereken harap bina onarılamamıştır.

1983-1984 eğitim ve öğretim yılında burada derslere başlanmıştır. Öğrenciler hem eğitim alıyor hem de Darüşşifayı restore ediyorlardı. Hocalar ve öğrenciler özellikle kubbe ve kubbe pencerelerini, yüksek pencereleri, renkli mozaik camlarını ve alçı kalıplarını hazırlıyor ve işçi gibi çalışıyorlardı. Bu çalışma on yıl kadar sürmüştür.

Bu arada Dr. Ratip Kazancıgil de çalışmalara devam ediyordu.1988 yılı Sultan II. Bayezid Külliyesi'nin 500. kuruluş yılı dolayısı ile "Edirne Sultan II. Bayezid Külliyesi" adlı eserini yayınlamıştı. 1988'de düzenlenen bir toplantı ile Edirne Sultan II. Bayezid Külliyesi'nin kuruluşu kutlanmıştı. Aynı yıl tıp fakültesi son sınıf öğrencileri külliyede düzenlenen mezuniyet töreni ile diplomalarını almışlardı (5). Böylece ilk adımlar yavaş yavaş atılmaya başlanmıştı.

Yıl: 1992

1992 yılında Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi o dönemdeki adıyla "Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı"nda Dr. Ratip Kazancıgil'in çalışmalarıyla Tıp Tarihi Müze ve Kütüphanesi kuruldu. Ratip Bey, bugün piyasada bulunmayan birçok kitabın yer aldığı, içlerinde çok sayıda kıymetli eserin bulunduğu kütüphanesini buraya bağışladı. Doç. Dr. Müberra Uygun, Araştırma Görevlisi Gülden Yılmazer, Dr. Oya Daut Kadayifçi, Öğretim Görevlisi Gülçin Çelik'in ve Nilifer Gökçe'nin çalışmaları ile kütüphanenin kurulduğu odanın hemen önünde yer alan koridorda da bir Tıp Tarihi Müzesi oluşturulmaya başlandı. Önce koridorun duvarlarına Darüşşifanıntabloları asıldı. Bu tabloların Doç. Dr. Müberra Uygun tarafından çerçeveleri yaptırıldı. Daha sonra Operatör Dr. Fikri Çelik, kendi muayenehanesinde bulunan vitrinli bir dolabı, Prof. Dr. Armağan Tuğrul da babası Dr. Abid Sandıkçıoğlu'na ait tıbbi aletleri hediye etti. Dr. Saadet Yardım, kendisinin ve babası Dr. Bahattin Öğütman'ın kullandıkları tıbbi aletleri müzeye bağışladı. Böylece sağlık müzesinin çekirdeği oluşmaya başlandı.

O dönemde Türk Tabipler Odası Edirne Şubesi Başkanı olan Doç. Dr. Osman İnci'nin de yardımıyla hekim ve eczacılara haberler verilerek, ellerinde bulunan kullanmadıkları, eskimiş, geçerliliğini yitirmiş, tıbbi aletler, varsa ilaçlar, ilaç kutuları, kendilerini kullanmadıkları kitapları istendi. Yavaş yavaş tıbbi aletler, eski ilaçlar, ilaç kutuları, kitaplar müze ve kütüphaneye gelmeye başladı.

Tosyavizade Dr. Rıfat Osman Bey'in kızı Mihrinaz Hanım, babasının kitapları ve Gülhane Askerî Hastanesi'nin kuruluş yıllarına ait fotoğrafları müzeye bağışladı¹⁶. Edirnelilerin de yardımları ile müze ve kütüphane gelişmeye başladı. Zamanla müze yapılan koridorun sonu bir camlı bölüm ile koridordan ayrılarak, bu küçücük yerde, kütüphane ile birlikte hizmet vermeye başladı. Bir taraftan da müzeye malzeme toplanmasına devam edildi¹⁷.

Yıl 1997

Trakya Üniversitesi Meslek Yüksek Okulu burada 1993-1994 eğitim yılına kadar kaldı. Bu eğitim yılının sonunda üniversite Ayşekadın Yerleşkesi'nde yapımı biten yeni binalarına taşındı. Okulun burayı boşaltması üzerine uyutulmuş fakat unutulmamış müze ideali yeniden gündeme gelmiş ve dönemin rektörü Sayın Prof. Dr. Osman İnci'nin yol vermesi üzerine aynı amaçlı çalışmalara 1973'de bırakılan yerden tekrar başlanılmıştır¹⁸.

Dr. Ratip Kazancıgil 2006 yılının Şubat ayında kendisiyle yaptığım söyleşide bu konu ile ilgili olarak şunları söylüyordu:

"Okulun binayı boşaltması üzerine bendeki müze kurma hastalığı yeniden depreşti. Zaten Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalına bağışladığım kitaplardan kurulmuş olan kütüphaneye de "Kütüphane ve Müze" müşterek adını koymuştuk. Bu sefer yeniden Rektörlüğe başvurarak Darüşşifayı "Tıp Tarihi Müzesi" haline getirmeyi istedim. Rektörlük olumlu karşıladı. Gerçi restorasyonu yapılmıştı ama ısıtma teşkilatı yoktu. Odaların ocaklar ile ısınma teşkilatı vardı. Her odada ocak vardı. Meslek Yüksek Okulu burada eğitim yaptığı sürede, ocakların içerisine kurulan kömür sobaları ile ısıtılıyordu. Bu bir müze için hiç de uygun bir ortam değildi.

Dönemin Rektörü Prof. Dr. Osman İnci, büyük bir cesaret göstererek odalara kalorifer teşkilatı kurdurdu. Cesaret diyorum, çünkü tarihi binalarda çakılacak bir çivi bile Koruma Kurulu'nun kararına bağlıydı. Osman İnci, büyük bir çaba göstererek Vakıflar ve Koruma Kurulu ile anlaşma yaptı; bu şekilde ısınma sorunu halledilmiş oldu.

Eğer bu kalorifer teşkilatı yapılmamış olsaydı, yapılamasaydı, oranın müze olmasına imkân yoktu. Kışları gayet soğuk olan taş binaların, soba ile ısınması mümkün değil, rutubet fazla, hattâ bazen tabanda sular bile kaynıyordu"¹⁹.

Bir yandan odalara kalorifer tesisatı döşenmiş (ki bu tesisat yapılmasa idi yüksek nem oranı yüzünden odalara hiçbir malzeme konulamazdı. Sayın Prof. Dr. Osman İnci'nin cesaret ile uyguladığı bu ısıtma tesisi, müzenin kuruluşunda birinci derecede etken olmuştur.) öbür yandan da Prof. Dr. H. Murat Tuğrul başkanlığında emekli Şehir Müzesi Müdürü Ayfer Karaduman, Öğretim Görevlisi Nilifer Gökçe, Ender Bilar ve Dr. Ratip Kazancıgil'den oluşturulan bir komisyon ile kuruluş çalışmalarına başlanmıştır. Komisyon ilk etapta Darüşşifada yapılması gerekenleri, kurulacak olan sağlık müzesinde nelerin sergilenebileceğini belirten bir rapor hazırlayarak 21 Ocak 1997 tarihli yazı ile Trakya Üniversitesi Rektörlüğü'ne sundu.

2 Nisan 1997

Müzenin resmî olarak kurulabilmesi için Kültür Bakanlığı'ndan gerekli iznin çıkması gerekiyordu. Bir müze yönetmeliği hazırlanarak Trakya Üniversitesi Rektörlüğü'nün 2 Nisan 1997 tarihli yazısı ile Kültür Bakanlığı'nın onayını almak için başvuruda bulunulmuştur.

Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğünün B.16.0.AMG.o.10.00.01/708 sayılı ve 11.04.1997 tarihli yazısı ile Sağlık Müzesi tescil edildi. Bir taraftan da odaların düzenlenmesi için çalışmalar başlatılmıştır.

23 Nisan 1997

Yasal işlemler de tamamlandıktan sonra Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı'nda bulunan küçük bir koridorda kurulup Sultan II. Bayezid Darüşşifası'na taşınarak 23 Nisan 1997 tarihinde yapılan bir tören ile Sağlık Müzesi ziyarete açıldı. Müdürlüğüne de Edirne Müzesi Müdürlüğü'nden emekli olan Ayfer Karaduman getirildi. Çalışmalar daha yeni başlıyordu.

Darüşşifa; birinci avlu, ikinci avlu ve yataklı kısım olmak üzere üç bölümden oluşuyordu. İlk düzenlemeler ikinci avludaki altı odadan başlatılmış, daha sonra ikinci ve üçüncü avludaki odalara geçilmiştir.

Yapılan bu ilk düzenlemelerle ilgili olarak, Dr.Ratip Kazancıgil'le Şubat 2006'da T.Ü.Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı'ndaki çalışma odasında yapmış olduğum söyleşide şunları söylüyordu:

"Bu iş için elimizde maddi bir imkân yoktu. Üniversite, müze kurulması için başlangıçta bize ne bir emir veya istek belirtmişti ne de "al şu kadar parayı istediğin malzemeyi sağla" diye bir imkân vermişti. Sadece boş bir fizikî yapı, iki de görevli personel Recep Gül ve Erol, bir de Müze Müdürü Ayfer Karaduman. "Haydi bakalım bir müze kurun." dedi. Sıfırdan başlıyorduk yani. İlk malzemeler olarak sağlık konusunu ve dönemin tarihî figürlerini de içeren bir Osmanlı Döneminde darüşşifalar, XV. yüzyılda Osmanlı'da cerrahi, bulaşıcı hastalıklar konulu ve tıp eğitimini, tıp biliminin tarihî gelişimini gösteren, Sümerlilerden başlayıp günümüze kadar gelen aşamaları temsil eden tablolar ile düzenlemeye başladık.

Bu tabloların hemen hepsine yakın olanı benim uzun yıllardan beri biriktirdiğim arşivlerimden alınmıştır. Bunları çerçevelettik. Çerçeve paralarını Rektörlük veriyordu ama çoğunlukla da arkadaşlarımızın cebinden çıkıyordu bu çerçeveler, camlatmalar.

-Bunu siz tek başına mı yaptınız?

-Hayır, bunu işte burada belirtmek gerekir. Anabilim Dalımızın değerli elemanları, Sayın Nilüfer Gökçe, Esin Karlıkaya, Trakya Üniversitesi Kütüphane ve Dökümantasyon Daire Başkanı Ender Bilar, Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Müberra Uygun, Yrd. Doç. Dr. Gülden Yılmazer, Klinik Bakteriyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. H. Murat Tuğrul, dâhiliye hocası Prof. Dr. Armağan Tuğrul o günkü yardımcılarımızdan hatırıma gelenlerdir.

Dr. Saadet Yardım, emekli öğretmen Mübeccel Korkmaz, sanat tarihçisi, müzeci, Okutman Neriman Köylüoğlu bizim maddi ve manevi yardımcılarımızdandı.

Bu hizmetlerin temelinde bir heyecan yatmaktaydı. Oraya uygun kim ne bulduysa, arşivinden, sandığından evinden sökerek getirdi ve 23 Nisan 1997 tarihinde bayrağımızı çektik, tabelamızı astık ve küçük bir törenle müzemizi ziyarete açtık. Söylediğim gibi, heyecanımız büyüktü. Sevinçliydik. Her gün yeni bir bölüm düşüncesiyle hareket ediyorduk.

Bu suretle bir yandan kendimizi duyuruyor ve gelen ziyaretçilerle ilgileniyorduk. Bir yandan da müzenin gelişmesi için çaba sarf ediyorduk. Anabilim Dalı başkanlığımızın da adeta bir uygulama merkezi olmuştu orası. Gittikçe gelişiyordu. Üç dört yıl böylece sürdü. Her yıl ziyaretçi sayımız artıyordu ama bunlar yıllık olarak iki bin, üç bin kişiyi kapsıyordu."

Sağlık Müzesi'nde ilk olarakSultan II. Bayezid Külliyesi, XV. yüzyılda Osmanlılarda Cerrahi, Darüşşifalarımız, Eczacılık Tarihi, Bulaşıcı Hastalıklar, Tarih Boyunca Hekimliğin Gelişmesi, Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver ve Dr. Rıfat Osman Bey odaları ziyarete açıldı.

Bir taraftan da Müzede kültürel faaliyetler başlatılarak sergiler, konferanslar düzenlendi. Bu arada Edirneliler müzeye bağışta bulunmaya başladı. Örneğin emekli öğretmen Mübeccel Korkmaz Hanım evinin bahçesinde bulunan balıklı havuz ²⁰ ile çeşme taşını müzeye hediye etti. Edirne su kültürünün simgesi olan bu havuzlar, Osmanlı dönemi Edirne evlerinde önemli bir yer teşkil etmekte idiler.

30 Haziran 2000

Müze üç yıl böyle devam etti. İstanbul Psikiyatri ve Rehabilitasyon Derneği Başkanı Dr. Faruk Bayülgen Dr. Ratip Kazancıgil'e bir mektup göndermiştir.Dr. Ratip Kazancıgil bu mektup ile ilgili olarak:

"İstanbul'dan Psikiyatri ve Rehabilitasyon Derneği Başkanı Dr. Faruk Bayülgen'den adıma yazılmış bir mektup aldım. Bayülgen, burada bir "Psikiyatri Müzesi" kurmak istediklerini bildiriyordu. Mektubu benim şahsıma yazmıştı. Bu konu benim boyumu aşıyordu, mektubu olduğu gibi Rektörlüğe duyurdum.

Bayülgen'e de bundan sonra bu gibi başvurularını benim aracılığım ile değil, doğrudan Üniversite Rektörlüğüne yapmalarını yazdım. Bunun üzerine aradan epeyce vakit geçti. Birkaç yıl geçti. Sonradan yeniden bana yazılmış mektup geldi. Bunu mutlaka yapmak istediklerini ifade ediyorlardı. Ben de kendilerine aynı cevabı verdim, ikinci mektubu da Rektörlüğe gönderdim."²¹ demektedi.

Dr.Ratip Kazancıgil'in, İstanbul, Psikiyatri ve Rehabilitasyon Derneği Başkanı Dr. Faruk Bayülgen'e başvurularını doğrudan Trakya Üniversitesi Rektörlüğü'ne yapmalarını yazması üzerine, dernek başkan ve üyeleri 1993 yılında Darüşşifayı gezmek ve Trakya Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Poyraz Ülger ile görüşmek üzere Edirne'ye gelmişlerdir. Fakat Darüşşifanın restorasyonu henüz tamamlanmamış ve ısıtma sistemlerinin olmamasından dolayı Darüşşifada müze kurma düşüncesinden vazgeçmişler. Yeni arayışlara girmişlerdir. Sonunda yeniden Trakya Üniversitesi Rektörlüğü'ne başvurmuşlardır²² . Darüşşifada Sağlık Müzesi kurulmuş, binanın ısıtma, alt yapı gibi bir sorunu da kalmamıştır. Artık yapılacak şey, var olan müzeyi geliştirmekti.

Trakya Üniversitesi Rektörlüğü ile dernek arasında yapılan görüşmeler olumlu sonuçlanmış ve dernek çalışmalara hemen başlamıştır.

30 Haziran 2000'de Sağlık Müzesi'nin Türk Psikiyatri Tarihi bölümü Darüşşifanın yataklı kısmı olan ana binada ziyarete açılmıştır²³.

Yeni bölümlerin açılması, müzede yapılan çalışmaları sonlandırmadı. Çalışmalar devam etti.

Yıl 2003

Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi her yıl düzenlenen Avrupa Müzeler Forumu Yılın Müzesi yarışmasına katılmak için 13 Mart 2003 tarihinde başvuruda bulunmuş ve Avrupa Müzeler Birliği üyesi olmuştur ²⁴.

Ratip Bey'in hedefi bu yarışmada birinciliği almak idi. Önce müzenin eksiklerinin giderilip yeniden düzenlenmesi için çalışmalar başladı. Bir arşiv oluşturuldu. Sonunda beklenen gün geldi. Ratip Hoca'nın tabiri ile müze görücüye çıkıyordu. Müzede yapılan bu yeni düzenlemede Edirne Valisi Fahri Yücel'in ve Trakya Üniversitesi Vakfı'nın büyük desteğiolmuştu. 05.07.2003 tarihinde Avrupa Konseyi Parlementosu Kültür-Bilim ve Eğitim komitesini temsilen Hans R. Woodtli müzeye gelerek incelemelerde bulunmuştur.

Hans R. Woodtli, Müzeyi gezdikten sonra buranın kendisini çok etkilediğini, böyle bir müzenin benzerinin dünyanın başka bir yerinde olmadığını söyledi.

Yıl 2004

Avrupa Konseyi Parlementosu Kültür-Bilim ve Eğitim komitesinin inceleme ve değerlendirme sonucu, Trakya Üniversitesi Edirne Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi Avrupa Konseyi 2004 Yılı Müze Ödülü'nü almıştır²⁵ . Bu ödülü almasında en büyük etken Dr. Ratip Kazancıgil'in söylediği gibi Sağlık Müzesi'ndeki düzenlemelerin hepsinin amaca ve araca uygun olarak yapılmasıdır.Burada amaç Sağlık Müzesi, araç ise Darüşşifanın fizkî yapısı idi. Bu sebep ile Avrupa Müzeler Birliği ona "Yaşayan Müze" adını vermiştir.

Avrupa Müzeler Birliği tarafından müzeye verilen Joan Miró tarafından yapılan heykel.

Müze 2005 yılında ise Hırvatistan'ın Dubrovnik kentinde yapılan "Dünya Ödüllü Müzeler Buluşması"nda en iyi ikinci sunumu gerçekleştirerek kültürümüzün tanıtımına büyük bir katkı daha sağlamıştır. Müze, Avrupa Kültür Mirası Birliği tarafından "Mükemmellik Kulübü"ne kabul edilmiştir.

31 Ekim-03 Kasım 2007 tarihleri arasında Almanya'nın Köln kentinde düzenlenen "Kültürel Mirastaki En İyiler" ve "Mükemmellik Kulübü"nün düzenlediği ödüllü müzeler buluşmasında en iyi sunum ödülünü kazanmıştır²⁶.

Yıl 2008

Trakya Üniversitesi ve Uluslararası Rotary 2420. Bölge Guvarnörlüğü iş birliği ileDarüşşifanın hemen bitişiğinde yer alan, dönemin tıp fakültesi konumunda olan Medresetü'l-ettiba/Tıp Medresesi bölümünde "XV. yüzyılda Osmanlı'da Tıp Eğitimi" canlandırıldı.

Medrese odaları Edirne Sultan II. Bayezid Külliyesi'nin vakfiyesinde yazılanlara bağlı kalınarak ve Sabuncuoğlu Şerefeddin'in Cerrâhiyyetü'l-hâniye adlı eserinden faydalanılarak düzenlenmiştir. 23 Nisan 2008 tarihinde yapılan tören ile ziyarete açılmıştır²⁸.

Yıl 2015

2015 yılında Prof. Dr. Nuran Yıldırım danışmanlığında Abdi İbrahim İlaç Firması tarafından Müze yeni baştan dizayn edilmiş. Yapılan yenilikler sadece Darüşşifa bölümünde olmuştur. "On Beşinci Yüzyıl Tıp Eğitimi"nin canlandırıldığı Medrese bölümü daha önce düzenlendiği şekilde bırakılmıştır.

Darüşşifanın ikinci avlu bölümünde bulunan, Edirne şehir tarihinde ve tıp tarihimizde çok önemli yerleri olan Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver ve Tosyavizade Dr. Rıfat Osman Bey odası kaldırılarak "Edirne'de Gülcülük" odası olarak düzenlenmiştir. Diğer odalarda da değişikliklere gidilmiştir. 2004 yılında ödül aldığı hali değişen müze, artık modern yüzüne kavuşmuştur.

Yıl 2016

Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne alınmıştır²⁹ . Bu konuda çalışmalar günümüzde de (2019) devam etmektedi.

Kaynaklar

1. Çoruhlu T; "Yaşayan Müze'ye Can Verenler" Yöre, Sayı:50, Yıl: Mayıs-2004,s:4-12
2. Gökçe N; "Avrupa Müzeler Birliği 2004 Yılı Müze Ödülü Almış Bir Müzenin Hikayesi" Yöre, Sayı:50, Yıl: Mayıs-2004,s: 17-19.
3. Gökçe N, Kazancıgil R, Tuğrul M; "Yaşayan Hekim Sabuncuoğlu Şerefeddin", Amasya Uluslararası Anadolu-Türk Darüşşifaları ve Sabuncuoğlu Kongresi Bildiriler Kitabı, 15-18 Ekim 2008, Anıt Matbaa, Ankara 2011, s. 131-140.
4. İnci O; Yaşayan Müze Lıvıng Museum, Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları no:60, Acar Basım ve Cilt San.Tic.A.Ş., İstanbul,2004,s:38
5. Kazancıgil R, Gökçe N; Tosyavizade Dr.Rıfat Osman'ın Kaleminden Edirne,Edirne Belediye Başkanlığı Yayınları, No:12, Edirne Ajans Basın ve Yayın Hiz. Ltd.Şti,, Edirne ,2013,s:24
6. Kazancıgil R; "Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Sağlık Müzesi'nin Kuruluş Öncesine Ait Anılar", Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 13.
7. Karamanlıoğlu B, Kazancıgil R, Karlıkaya E, Gökçe N, Şengül E, Bilar E; Tıp Medresesi Medresetü'l-Etıbbâ, Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, Edirne 2012, s. 68-96.
8. Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver'in Dr. Ratip Kazancıgil'e vermiş olduğu 28 IX.1973 tarihli yazı.
9. Tuğrul HM, Gökçe N, "Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr.Ratip Kazancıgil, Acar Basım ve Cilt San.Tic.A.Ş., İstanbul,2010,s:323
10. Yöre, sayı 42 (Eylül 2003), (Yöre dergisinin arka kapağının iç sayfasından alınan resim).

Notlar

1. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı, Öğretim Görevlisi
2. H. M. Tuğrul, N. Gökçe, "Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr. Ratip Kazancıgil,Acar Basım ve Cilt San. Tic. A.Ş., İstanbul 2010, s. 323; R. Kazancıgil, N. Gökçe, Tosyavizade Dr. Rıfat Osman'ın Kaleminden Edirne, Edirne Belediye Başkanlığı Yayınları, Edirne 2013, s. 24.
3. R. Kazancıgil, N. Gökçe, Tosyavizade Dr. Rıfat Osman'ın Kaleminden Edirne, s. 24.
4. H. M. Tuğrul, N. Gökçe, "Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr. Ratip Kazancıgil,s. 323.
5. H. M. Tuğrul, N. Gökçe, "Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr. Ratip Kazancıgil,s. 323.
6. Yöre_, sayı 42 (Eylül 2003), derginin arka kapağının iç sayfasından alınan resim.
7. H. M. Tuğrul, N. Gökçe, "Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr. Ratip Kazancıgil,s. 323;Yöre, sayı 42 (Eylül 2003), derginin arka kapağının iç sayfasından alınan resim; R. Kazancıgil, "Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Sağlık Müzesi'nin Kuruluş Öncesine Ait Anılar", Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 13.
8. H. M. Tuğrul, N. Gökçe, "Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr. Ratip Kazancıgil,s. 323; R. Kazancıgil, "Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Sağlık Müzesi'nin Kuruluş Öncesine Ait Anılar", Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 13; N. Gökçe, "Avrupa Müzeler Birliği 2004 Yılı Müze Ödülü Almış Bir Müzenin Hikayesi", Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 17-19.
9. R. Kazancıgil, "Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Sağlık Müzesi'nin Kuruluş Öncesine Ait Anılar", Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 13; N. Gökçe, "Avrupa Müzeler Birliği 2004 Yılı Müze Ödülü Almış Bir Müzenin Hikayesi", Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 17-19.
10. H. M. Tuğrul, N. Gökçe, "Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr. Ratip Kazancıgil,s. 323; R. Kazancıgil, "Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Sağlık Müzesi'nin Kuruluş Öncesine Ait Anılar", Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 13
12. Edirne Rehnüması: Dr. Rıfat Osman Bey'in Edirne şehir tarihini anlatan şehir rehberi karakterindeki eseri. Edirne'nin tarihi ve coğrafyası üzerinde kısaca durduktan sonra, şehrin değerli mimari eserleri, çarşıları, mahalleleri, suyolları hakkında bilgi vermektedir.
13. R. Kazancıgil, "Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Sağlık Müzesi'nin Kuruluş Öncesine Ait Anılar", s. 13; N. Gökçe, "Avrupa Müzeler Birliği 2004 Yılı Müze Ödülü Almış Bir Müzenin Hikayesi", Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 17-19.
14. H. M. Tuğrul, N. Gökçe, "Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr. Ratip Kazancıgil,s. 323; R. Kazancıgil, "Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Sağlık Müzesi'nin Kuruluş Öncesine Ait Anılar", Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 13.
15. Bugün (2019) Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Giriş Koridorunda sergilenmektedir.
16. Bu fotoğrafların asılları daha sonra Gülhane Tıp Fakültesi'nin kuruluşunun 100. yılı dolayısı ile Dr. Ratip Kazancıgil tarafından Gülhane Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı'na hediye edilmiştir. Buradan alınan birer kopyaları bugün Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi arşivindedir.
17. R. Kazancıgil, "Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Sağlık Müzesi'nin Kuruluş Öncesine Ait Anılar", s. 13.
18. R. Kazancıgil, "Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Sağlık Müzesi'nin Kuruluş Öncesine Ait Anılar", s. 13.
19. H. M. Tuğrul, N. Gökçe, "Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr. Ratip Kazancıgil, s. 323.
20. Edirne su kültürünün simgesi olan havuzlar, Osmanlı dönemi Edirne evlerinde önemli bir yer almakta idiler. Balıklarla süslenmiş olan bu havuzlarda, genellikle suyollarına yapılmış olup, Edirne'den geçen Tunca Meriç ve Arda nehirlerinde yaşayan balıklar yani tatlı su balıkları canlandırılmak istenmiştir (Emekli Müzeci ve Sanat Tarihi Uzmanı Neriman Köylüoğlu ile 20 Eylül 2019 tarihinde saat 11'de evinde yapılan görüşme).
21. H. M. Tuğrul, N. Gökçe, "Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr. Ratip Kazancıgil,s. 323.
22. T. Çoruhlu, "Yaşayan Müze'ye Can Verenler" ,Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 4-12.
23. H. M. Tuğrul, N. Gökçe, "Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr. Ratip Kazancıgil, Acar Basım ve Cilt San. Tic. A.Ş., İstanbul 2010, s. 323; R. Kazancıgil, "Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Sağlık Müzesi'nin Kuruluş Öncesine Ait Anılar", Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 13; N. Gökçe, "Avrupa Müzeler Birliği 2004 Yılı Müze Ödülü Almış Bir Müzenin Hikayesi", Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 17-19; O. İnci, Yaşayan Müze Lıvıng Museum,Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, Acar Basım ve Cilt San. Tic. A.Ş., İstanbul 2004, s. 38.
24. Osman İnci, Yaşayan Müze Lıvıng Museum, Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, İstanbul 2004, s. 38.
25. H. M. Tuğrul, N. Gökçe, "Edirne'ye ve Halk Sağlığına Adanmış Bir Ömür" Dr. Ratip Kazancıgil, Acar Basım ve Cilt San. Tic. A.Ş., İstanbul 2010, s. 323; R. Kazancıgil, "Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Sağlık Müzesi'nin Kuruluş Öncesine Ait Anılar", Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 13; N. Gökçe, "Avrupa Müzeler Birliği 2004 Yılı Müze Ödülü Almış Bir Müzenin Hikayesi", Yöre, sayı 50 (Mayıs 2004), s. 17-19; O. İnci, Yaşayan Müze Lıvıng Museum,Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, Acar Basım ve Cilt San. Tic. A.Ş., İstanbul 2004, s. 38.
26. https://saglikmuzesi.trakya.edu.tr/pages/oduller (Erişim 8 Ağustos 2018)
27. Bu odadaki Edirne Sarayı tabloları Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Müberra Uygun tarafından ölümünden kısa bir süre önce satın alınarak Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi'ne hediye edilmiştir.
28. B. Karamanlıoğlu, R. Kazancıgil, E. Karlıkaya, N. Gökçe, E. Şengül, E. Bilar, Tıp Medresesi Medresetü'l-Etıbbâ,Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, Edirne 2012, s. 68-96; N. Gökçe, R. Kazancıgil, H. M. Tuğrul, "Yaşayan Hekim Sabuncuoğlu Şerefeddin", Amasya Uluslararası Anadolu-Türk Darüşşifaları ve Sabuncuoğlu Kongresi Bildiriler Kitabı, 15-18 Ekim 2008, Anıt Matbaa, Ankara 2011, s. 131-140.
29. https://saglikmuzesi.trakya.edu.tr/pages/oduller, (Erişim: 8 Ağustos 2018).